► POESIE GRECQUE MODERNE (ὁ λύχνος, numéro 140, mars 2015, article quatre) ✮✮✮

Patrocle LEVENTOPOULOS*, Ode à Sergio Leone,

éd. Gavriilidis, Athènes, 2013.

Ce livre est dédié aux acteurs inoubliables

Gian Maria Volonté et Lee Van Cleef.

Il y a quelque chose de réjouissant dans ces poèmes écrits en hommage aux westerns spaghetti qui ont enthousiasmé la jeunesse de P. Leventopoulos. Aujourd’hui le genre est un peu décrié, mais il a connu de francs succès entre 1963 et 1977 avec Sergio Leone comme chef de file. Il apportait un vent de sauvage liberté à un monde en proie, hier comme aujourd’hui, à toutes les oppressions et les injustices. P. Leventopoulos étant né en 1953 et la dictature des colonels en Grèce ayant duré de 1967 à 1974, on voit bien qu’au-delà de son goût personnel pour le genre, il exprime la révolte de sa génération.

Maintenant que les Gian Maria Volonté, les Lee Van Cleef ont disparu, que les Ringo, Django, Tedeum sont oubliés et les décors détruits, que nous reste-t-il, se demande le poète à la fin de son livre ? La nostalgie et le rêve : « Un jour, peut-être ces antihéros reviendront à l’improviste, renaissant au son d’une ballade d’Ennio Morricone, et à cheval entreront par surprise dans nos rêves pour nous enlever dans notre monde mythique, au galop d’un voyage sans retour dans le canyon de l’imagination. »

* P. L. est né à Athènes, a étudié la philologie anglaise et enseigné à Athènes et à Lesbos. Ses centres d’intérêt sont variés et il pratique en particulier la photographie poétique. L’Ode à Sergio Leone est le quatrième recueil d’une poésie aux thèmes atypiques (voir Épitaphes –Επιτύμβια – dans le Λύχνος n° 135) traités avec verve et humour.

***

La douceur du jour à contrecœur

S’est mise à décliner

Midi tapant

j’erre dans les mêmes endroits rocheux

Mon présent depuis toujours

temps arrêté sur une montre de gousset

Midi tapant

pierre incandescente, chère brise,

par le ravin de la mémoire

où c’est toujours l’été

je prends un raccourci

j’arrive le premier sur le chemin

avant que l’imagination ne me tende un guet-apens

ici les balles pleuvent en sifflant

ici mes héros de films de série B

refusent obstinément de mourir

eux qui jamais n’ont passé de compromis

et jamais ne sont devenus des stars,

avec des uniformes impeccables de Sudistes

sur leurs selles rigides

désormais impropres même comme comparses

hirsutes alcooliques têtes brûlées

que tout le monde a oubliés

buvant du bourbon pour évoquer

la gloire des jours anciens,

toujours mis à prix par la logique,

ils mendient maintenant quelques travaux à la journée

avec une poignée de billets jaunis dans la poche trouée

ils me promettent résolument

de combattre pour toujours ici

pourvu que je leur fasse confiance,

même si petits marchands à la sauvette,

ils bazardent les fétiches de la nostalgie

à la fête noire de poudre

de Saint Leone,

Rome, Séville, l’Andalousie[1]

toutes les reliques de l’Ouest

que le studio a bradées pour rien, armes, éperons,

chevaux volés, dollars troués et un piano déglingué

qu’a rouillé l’humidité.

*

Η γλυκιά μέρα απρόθυμα

πήρε να βραδιάζει

Ντάλα μεσημέρι

στα ίδια βραχώδη πλανιέμαι μέρη

Ανέκαθεν το παρόν μου

σταματημένος χρόνος σ᾽ ένα ρολόι τσέπης

Ντάλα μεσημέρι

πυρακτωμένη πέτρα, ακριβό τ᾽ αγέρι,

κι απ᾽ της μνήμης την χαράδρα

που ᾽ναι πάντα καλοκαίρι

κόβω δρόμο

στο μονοπάτι φθάνω πρώτος

πριν μου στήσει η φαντασία ενέδρα

εδώ που στη βροχή σφυρίζουνε οι σφαίρες

εδώ που οι δευτέρας προβολής ήρωές μου

πεισματικά αρνιούνται να πεθάνουν

αυτοί που ποτέ δεν συμβιβάστηκαν

και ποτέ δεν έγιναν αστέρες,

με ατσαλάκωτες στολές Νοτίων

επάνω στις σκληρές τους σέλες

ακατάλληλοι πλεόν και για κομπάρσοι

αξύριστοι αλκοολικοί με αγύριστα μυαλά

που όλοι τους έχουνε ξεχάσει,

πίνοντας bourbon να αναπολούν

τις παλιές δοξασμένες μέρες,

πἀντα από την λογική επικηρυγμένοι,

τώρα ζητιανεύουν λίγα μεροκάματα

με μια χούφτα κιτρινισνένα εισιτήρια στην τρύπια τσέπη

μέχρις εσχάτων μου υπόσχονται

ότι θα αγωνιστούν για πἀντα εδώ

αρκεί να τους εμπιστευθώ,

έστω και σαν παράνομους μικροπωλητές,

να παζαρεύουν της νοσταγίας φυλαχτά

στου Αγίου Leone

το μπαρουτοκαπνισμένο πανηγύρι,

Ρώμη, Σεβίλλη, Ανδαλουσία,

ό,τι κειμήλιο της Δύσης

εκποίησε το στούντιο σε μηδαμινή αξία, όπλα, σπιρούνια,

κλεμμένα άλογα, τρύπια δολάρια κι ένα ξεχαρβαλωμένο πιάνο

που έχει οξειδώσει η υγρασία.

***

Occhio per occhio

Dans la ville déserte m’attendent

mes damnés familiers

Derrière les volets des yeux terrorisés reflètent

des souvenirs pétrifiés

Des carabines déverrouillées

avec un claquement sec et métallique

Visent nonchalamment la nouvelle clientèle

et annoncent une boucherie sauvage.

La ville en bois, quelle ironie, murs à demi construits, planches

déclouées, rongée par la peur, l’insécurité, l’oppression,

la corruption, l’hypocrisie.

Dans le campement des réfugiés

vers mille neuf cent

ou mille huit cent soixante huit,

les ouvriers déchargent les pièces de bois

et en un clin d’œil montent une nouvelle cité,

d’ailleurs seule la façade est importante

dans ce genre d’épopée tragicomique.

Les fêtes héroïques renaissent

dans le ranch Mon-Ciné,

dans les saloons on sert à boire

les sergents éclatent de rire.

Marianna, Laura et Rea[2]

laissent les jambes entrouvertes

entassées dans des chariots qui ont beaucoup roulé

et les spectateurs sur les sièges disloqués des cinémas de série B

se pressent avec des beautés mexicaines

et des protestantes blanches comme des colombes.

De Vyronas[3] au Montana

de Petralona[4] à l’Arizona

et de Santa Fe à Tsitsiphies³

prenant des poses coquettes

et promettant beaucoup avec leur parfum bon marché

• cinquante centimes suffisent pour le programme ?

Anastasia, Oasis,Rea

Titania[5]

me font un clin d’œil complice,

tandis que spectateurs et acteurs

vieux complices familiers dans un monde imaginaire

triomphent avec arrogance de la pesanteur et licence poétique

planent et s’élèvent du parterre sur l’écran

et de l’écran au parterre

cloués à leur place jusqu’à la dernière scène

qui désignera définitivement

celui qui détient la carte truquée

le mystérieux vengeur

qui expédie sans appel avec son révolver à six coups

des contrats de mort et d’honneur

faisant de la vengeance un rite personnel

plus important que l’amour et que la vie même,

portant l’étoile en zinc seulement par caprice,

puisque les lois sont désormais méprisées,

l’ange silencieux à cheval

qui promet œil pour œil

endoctrine sa propre clientèle

occhio per occhio

contre les sbires,

les mouchards du grand propriétaire tout-puissant

qui souillent la ville poussiéreuse

et opposant la violence à la violence il comble le fossé

entre les œuvres des hommes et la parole du ciel.

*

OCCHIO PER OCCHIO

Στην έρημη πόλη με περιμένουν

οι γνωστοί μου κολασμένοι

Πίσω απ᾽ τις γρίλιες τρομαγμένα μάτια αντανακλούν

μαρμαρωμένες μνήμες

Απασφσλισμένες καραμπίνες

με ένα ξερό μεταλλικό κρότο

νωχελικά σκοπεύουν την νέα πελατεία

κι άγριο προαναγγέλλουν μακελειό.

Η ξύλινη πόλη, τι ειρωνεία, μισσκτισμένοι τοίχοι, ξεκάρφωτα

μαδέρια, διαβρωμένη από τον φὀβο, την ανασφάλεια, την καταπίεση,

την διαφθορά, την υποκρισία.

Στον προσφυγικό συνοικισμό

κάπου στα χίλια εννιακόσια

ή χίλια σκτακόσια εξήντα σκτώ,

οι εργάτες ξεφορτώνουν ξύλα

και στο άψε σβήσε στήνουν μια νέα πολιτεία,

άλλωστε η πρόσοψη έχει μόνο σημασία

σ᾽ ένα τέτοιο έπος κωμικοτραγικό.

Ξαναζωντανεύουν οι ηρωικές φιέστες

στο ράντσο Μον-Σινέ,

στα σαλούν σερβίροντας ποτά

οι μάνες του λόχου ξεκαρδίζονται στα γέλια,

αφήνουν μισάνοιχτα τα σκέλια

η Μαριάννα, η Λάουρα και η Ρέα

στοιβαγμένες σε πολυταξιδεμένες άμαξες

κι οι θεατές στα ξεχαρβαλωμένα καθίσματα αιθουσών αιθουσών Β᾽ προβολής

συνωθούνται μαζί με Μεξικάνες καλλονές

και Προτεστάντισσες λευκές σαν περιστέρια.

Από τον Βύρωνα στην Μοντάνα

από τα Πετράλωνα στην Αριζόνα

κι απ᾽ την Σάντα Φε ως τις Τζιτζιφιές

φιλάρεσκα ποζάροντας

κι υποσχόμενες πολλά με το φτηνό τους άρωμα

— Αρκούν πενήντα λεπτά για το πρόγραμμα παρακαλώ;

το μάτι τους μου κλείνουνε με νόημα

η Αναστἀζια, η Όαση, η Ρέα,

η Τιτάνια,

ενώ θεατές κι ηθοποιοί

παλιοί γνώριμοι συνένοχοι στη φαντασία

μ᾽ έπαρση υπερνικούνε την βαρύτητα και ποιητική αδεία

αιωρούνται κι ανυψώνονται απ᾽ την πλατεία στην οθόνη

κι απ᾽ την οθόνη στην πλατεία

καθηλωμένοι ως την τελευταία σκηνή

που τελεσίδικα θα κρίνει

ποιος κρατάει το σημαδεμένο χαρτί,

ο μυστηριώδης εκδικητής

που με το εξάσφαιρο τελεσίδικα διεκπεραιώνει

συμβόλαια θανάτου και τιμής

κάνοντας την εκδίκηση μια προσωπική τελετουργία

πιο σπουδαία από τον έρωτα κι από την ίδια την ζωή,

φορώντας το τσίγκινο αστέρι μόνο από ιδιοτροπία,

αφού έχουν ξεφτιλιστεί πια οι θεσμοί,

ο σιωπηλός καβαλάρης άγγελος

που ευαγγελίζεται το οφθαλμόν αντί οφθαλμού

προσηλυτίζει την δικιά του πελατεία

occhio per occhio

ενάντια στους τραμπούκους μισθοφόρους,

τους τσάτσους του πανίσχυρου μεγαλοκτηματία

που λυμαίνονται την σκονισμένη πολιτεία

και προτάσσοντας την βία απέναντι στην βία το χάσμα γεφυρώνει

ανάμεσα στα έργα των ανθρώπων και τον λόγο του ουρανού.

***

C’era una volta il West[6]

Je m’embarquais dans cette histoire comme spectateur clandestin.

Avec des battements de cœur je prenais mon billet pour le Far West.

Galopant à travers les larges horizons, quelle sauvage ivresse !

Je franchissais des milles de terre déserte

et je trouvais partout le même paysage désert de l’âme.

J’avais grandi

mais comment échapper au regard exercé

du contrôleur et du caissier

avec des signes évidents de culpabilité je faisais un faux témoignage :

« Je n’avais jamais vu ni rencontré un étranger suspect qu’on appelait Ringo, accusé de révolte contre l’autorité. »

Des critiques nationalistes s’étaient déjà prononcés

sur l’inopportunité de l’œuvre

en raison du comportement choquant des héros et du déchaînement de la violence

et le caissier me renvoyait d’urgence

chercher un certificat de naissance

au bureau d’état-civil

pendant qu’au catéchisme des orateurs enflammés

soulignaient la nécessité urgente d’un renforcement

de l’éducation orthodoxe.

Mais d’habitude aux premières représentations de l’après-midi

je trouvais un accueil tolérant.

Le propriétaire me faisait signe de passer

et comme un braconnier ou un chercheur d’or clandestin

je me faufilais dans mon refuge magique

dans l’EL DORADO de Manziana

aux environs de Rome

et de rêveur sentimental nomade

je m’improvisais acteur pour les besoins du film

Messie justicier vêtu de noir

deux pistolets long rifle à la ceinture

et de la dynamite dans les larges poches

pour réparer l’injustice

dans la parabole épique du monde.

L’ouvreuse tirait le lourd rideau rouge.

Et alors fermant les yeux

je faisais tamponner mon passeport à Cinecitta.

*

C’ERA UNA VOLTA IL WEST

Σαν λαθροθεατής μπλέχτηκα σ᾽ αυτήν την ιστορία.

Με χτυποκάρδι έκοβα το εισιτήριο για την Άγρια Δύση.

Καλπάζοντας στους ανοιχτούς ορίζοντες, τι άγριο μεθύσι!

Διέσχιζα μίλια άγονης γης,

κι έβρισκα παντού το ίδιο άγονο τοπίο της ψυχής.

Είχα ρίξει μπόι

αλλά πώς να ξεφύγεις από το εξασκημένο βλέμμα

του ελεγκτή και του ταμία

με έκδηλα τα σημάδια ενοχής ψευδομαρτυρούσα:

Ότι «ουκ οίδα ούτε συνάντησα ποτέ μου έναν ύποπτο ξένο που τον

φωνάζαν Ρίνγκο, κατηγορούμενο γι᾽ αντίσταση κατά της αρχής».

Εθνικόφρονες κριτικοί είχαν ήδη αποφανθεί

για την ακαταλληλότητα του έργου

λόγω της ανάρμοστης των ηρώων διαγωγής και της ξέφρενης

καταιγιστικής βίας

κι ο ταμίας με ξαπόστελνε επειγόντως

για πιστοποιητικό γεννήσεως

στου δήμου τα αρχεία,

ενώ στα κατηχητικά διαπρύσιοι ρήτορες

επεσήμαναν την επείγουσα ανάγκη εμψύχωσης

της Ορθοδόξου αγωγής.

Συνήθως όμως στις πρώτες παραστάσεις μετά μεσημβρίαν

ετύγχανα ανεκτικής υποδοχής.

Ο ιδιοκτήτης μού έκανε νεύμα να περάσω

και σαν λαθροκυνηγός ή λαθροχρυσοθήρας

τρύπωνα στο μαγικό μου καταφύγιο

στο EL DORADO της Manziana

στα περίχωρα της Ρώμης

κι από πλανόδιος ουτοπικός αισθηματίας

ντυνόμουν πρόχειρα ηθοποιός για τις ανάγκες της ταινίας

ο μαυροφορεμένος εκτελεστής Μεσσίας

ζωσμένος με τα δυο μακρύκαννα πιστόλια

και τον δυναμίτη στις φαρδιές μου τσέπες

για την αποκατάσταση της αδικίας

στο έπος της παραβολής του κόσμου.

Η ταξιθέτρια τραβούσε την βαριά βυσσινιά κουρτίνα.

Και τότε κλείνοντας τα μάτια

σφράγιζα στην Cinecitta το διαβατήριό μου.

***

Dio perdonna, io no ![7]

Naguère les caisses se remplissaient de gens du peuple

à la recherche d’une ambiance détendue

et d’une distraction consensuelle

quand les cartouches vides pleuvaient

l’action apportait la catharsis tant désirée

quand Terence Hill exaspérait Bud Spencer

alors dans le saloon on cassait tout

quand à une sonnerie de trompette antihéroïque

le grabuge se généralisait

les coups de poing tombaient à la pelle

et soufflaient un vent d’optimisme

sur le jeune public opprimé.

Avec peine je cachais ma double identité

pourtant les autres discernaient rarement

si mon sosie ou moi-même

jouait précisément cette scène

et à toutes les interrogations

je répondais diplomatiquement :

Il mio nome è Nessuno ![8]

*

DIO PERDONNA, IO NO !

Κάποτε στην αναζήτηση κλίματος εκτόνωσης

και συναινετικής ψυχαγωγίας

γέμιζαν τα ταμεία από κόσμο λαϊκής παιδείας

όταν οι άδειοι κάλυκες πέφτανε βροχή

η δράση έφερνε την πολυπόθητη κάθαρση

όταν ο Terence Hill έκανε τον Bud Spencer έξω φρενών

και τότες στο σαλούν τα έκαναν θρύψαλα

όταν με ένα αντιηρωικό σινιάλο σάλπισμα

γενικευόταν το κακό

οι γροθιές έπεφταν σύννεφο

και αύρα αισιοδοξίας σκόρπιζαν

στο καταπιεσμένο νεανικό κοινό.

Μετά βίας έκρυβα την διπλή μου ιδιότητα

όμως σπάνια οι άλλοι διέκριναν

αν την συγκεκριμένη σκηνή

υποδυόταν ο σωσίας μου ή εγώ

και σε οποιαδήποτε ερώτηση

διπλωματικά απαντούσα:

Il mio nome è Nessuno !

Traduction de Janine Kaminski

***

[1] Les réalisateurs des westerns spaghetti plantaient le décor de leurs films dans les régions d’Espagne ou d’Italie dont les paysages ressemblaient à ceux du Far West.

[2] Noms de cinémas de quartier présentés comme des femmes.

[3] Banlieue au sud-est d’Athènes.

[4] Faubourgs populaires du sud d’Athènes en direction du Pirée, réputés pour leur vie nocturne.

[5] Noms de cinémas de quartier présentés comme des femmes.

[6] Film de Sergio Leone, 1968 (Il était une fois dans l’Ouest).

[7] Film de Giuseppe Colizzi, 1967 (Dieu pardonne, moi pas !).

[8] Mon nom est Personne, film de Tonino Valerii, 1973. Référence à la réponse d’Ulysse au Cyclope.

---

---